Ἡ σάλβια ή ελελίφασκος, κοινά γνωστή σαν σπατζιά, φασκοµηλιά, φασκόμηλο και χαχοµηλιά, ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών.

Δίνουμε τρία χαρακτηριστικά φυτά από τα 10 είδη φασκομηλιάς που συναντούμε στον τόπο μας. Τη δοµινική που έχει φύλλα πλατιά, ωοειδή, κυμµατοειδή και άσπρα άνθη, τη συναντούμε σε πετρότοπους στο Κούριο.

Τη φρουτικόζη που είναι συχνή σε όλη το νησί και έχει άνθη βιολετιά, και τη γουιλλεανή που έχει άνθη άσπρα ή ρόδινα, τη συναντούμε στα ορεινά του Τροόδους και είναι από τα ενδηµικά φυτά της Κύπρου.

Είναι αρωματικοί ηµίθαμνοι µε τετράγωνους αδενώδεις βλαστούς, ξυλώδεις στη βάση τους. Τα φύλλα τους είναι αντίθετα, µε μικρό µίσχο, τριχωτά, αδενώδη, ελαφρά οδοντωτά, ωοειδή µέχρι προµήκη.

Τα άνθη τους είναι ζυγόµορφα, άσπρα, ρόδινα και βιολετιά και βρίσκονται σε αραιές, ακραίες ταξιανθίες.

Ο καρπός τους είναι κάρυο. Ανθίζουν από νωρίς την άνοιξη µέχρι αργά το καλοκαίρι, ανάλογα µε την ποικιλία και τις συναντούμε κυρίως σε πετρότοπους από τα πεδινά µέχρι τα ορεινά σε όλο το νησί.

Είναι ένα φυτό µε µακρά ιστορία. Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σαν αντίδοτο σε δαγκώµατα φιδιών, και το σύστηναν για τους πνευματικά εργαζομένους.

Ο Διοσκουρίδης το σύστηνε σε αιµορραγίες και σε προβλήµατα περιόδου στις γυναίκες. Οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν νερό φυτό και η ονομασία του προέρχεται από το λατινικό Salvare» που σηµαίνει σώζω.

Κατά το Μεσαίωνα, χρησιμοποιόταν πλατιά για προβλήματα υγιείας και ο Καρλομάγνος είχε διατάξει να φυτεύεται σε λαχανόκηπους και στους κήπους στα μοναστήρια. Σε επιδημίες, ειδικά αυτές της χολέρας, πίστευαν ότι όποιος έχει στο σπίτι του φυτεµένη φασκομηλιά δε φοβάται το θάνατο.

Από το Μεσαίωνα και ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Στην Τουλούζη το 16ο αιώνα σε περίοδο επιδηµίας χολέρας, συνέλαβαν κλέφτες που λήστευαν τους πεθαµένους, χωρίς το φόβο να αρρωστήσουν.

Τους άφησαν ελεύθερους, µε αντάλλαγμα το μυστικό που τους προφύλασσε από την αρρώστια. Αυτό δεν ήταν τίποτε άλλο από το γεγονός ότι οι κλέφτες λούζονταν µε ζεστό νερό, όπου είχαν φουσκώσει φασκομηλιά, θυμάρι, λεβάντα και δενδρολίβανο.

Χρόνια αργότερα τους μιμήθηκαν άλλοι κλέφτες που στα βότανα αυτά πρόσθεσαν και σκόρδο. Η συνταγή των τελευταίων κλεφτών έμεινε στην ιστορία γνωστή σαν το «ξύδι των 4 κλεφτών».

Άλλο χαρακτηριστικό γεγονός για την ωφελιμότητα της φασκομηλιάς, µας έρχεται από την Ανατολή.

Οι Κινέζοι τόσο πολύ εκτιμούσαν τη φασκοµηλιά σαν βότανο, ούτως ώστε στην ακμή του εμπορίου του κινέζικου τσαγιού µε τη Δύση, αντάλλασαν 2 δέσµες κινέζικο τσάι µε μία δέσµη φασκόμηλο.

Το αιθέριο λάδι τους περιέχει θυϊόλη ή θουγιόλη, κινεόλη, βορνεόλη, πινένιο και άλλα συστατικά. Ανάλογα δε µε το είδος, τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες, η ποσότητα και ποιότητα του αιθέριου λαδιού κυμαίνεται.

Το πιο ποιοτικό είναι το αιθέριο λάδι µε τη μεγαλύτερη ποσότητα σε κινεόλη και τη μικρότερη σε θυϊόλη ή θουγιόλη.

Συνήθως η περιεκτικότητα του σε θουγιόλη κυμαίνεται από 30-50%. Η ποικιλία σκλαρέα περιέχει τη μικρότερη ποσότητα θουγιόλης και προτιμάται για σκοπούς αρωµατοθεραπείας.

Το αιθέριο λάδι του φασκόµηλου χρησιμοποιείται για μασάζ, για αρωματισμό χώρου και για θεραπευτικά μπάνια.

Χρησιμοποιούμε 2-3 σταγόνες του, που το διαλύουµε σε χλιαρό λάδι και χρησιμοποιούμε τη διάλυση αυτή για σκοπούς αρωµατοθεραπείας.

Είναι ηρεμιστικό και βοηθά σε περιπτώσεις κατάθλιψης και σε σεξουαλικά προβλήµατα νευρικής φύσεως.

Είναι αντισηπτικό και χρησιµοποιείται για την περιποίηση του προσώπου σε περιπτώσεις ακμής. Βοηθά να ψηλώσει η πίεση και βοηθά ψυχολογικά τα άτοµα που είναι εθισµένα σε διάφορες ουσίες, όπως τσιγάρο και ναρκωτικές ουσίες.

Με μασάζ το αιθέριο λάδι ζεσταίνει και µαλακώνει του µυς, βοηθά σε στρες, υπερένταση, άσθµα, βρογχόασθµα, νυχτερινή εφίδρωση, ημικρανίες, κράµπες και σε οδυνηρά και ακανόνιστα έµµηνα.

Η κινεόλη που περιέχει βοῃθά στους πνευματικά εργαζόµενους γιατί τονώνει τη μνήμη. Τελευταία γίνονται πειράματα µε την κινεόλη, γιατί πιστεύεται ότι μπορεί να βοηθήσει στη γεροντική άνοια και στη νόσο Αλτσχάιμερ, επιβραδύνοντας την έκβαση της.

Ο τρόπος µε τον οποίο βοηθά η κινεόλη στις περιπτώσεις αυτές, έγκειται στο γεγονός ότι αδρανοποιεί τα ένζυμα που καταστρέφουν τα κύτταρα µνήµης.

Για έντονο πόνο της περιόδου, κόψτε ένα βαμβάκι ώστε να ταιριάζει στον αφαλό και στη συνέχεια, ταμπονάρετε με μια σταγόνα αδιάλυτο αιθέριο λάδι.

Βάλτε το σε χρήση και αφήστε το να λειτουργήσει. Συνδυάστε με αφέψημα μέντας για βασανιστικό  έντονο πόνο. Η ενόχληση  θα υποχωρήσει σταδιακά.

Ανακατέψτε μια σταγόνα σε 5 ml αμυγδαλέλαιο και κάντε μασάζ με το μείγμα που προκύπτει στο στήθος και τις μασχάλες σας για να ανακουφίσετε τις εξάψεις της εμμηνόπαυσης.

Σε λουτρό χρησιμοποιήστε δύο σταγόνες αιθέριο λάδι πάνω στο σαπούνι σας και κάντε μασάζ στην περιοχή για να μειώσετε την κατακράτηση υγρών και το τοπικό πάχος.

Για να απαλύνετε τη βουλωμένη μύτη σε κρυολόγημα, προσθέστε μερικές σταγόνες λάδι στον ατμοποιητή.

Δεδομένου ότι μπορεί να καλύψει τη χρήση της μέντας, συνιστάται σε όσους χρησιμοποιούν ομοιοπαθητική θεραπεία.

Στην αρωµατοθεραπεία µε αιθέριο λάδι από φασκόμηλο, καλά είναι να αποφεύγεται το ποτό, γιατί µπορεί να προκαλέσει εφιάλτες. Επίσης η θεραπεία θα πρέπει να αποφεύγεται το απόγευµα ή πριν από µακρινό ταξίδι, γιατί προκαλεί µια ευφορία που συνοδεύεται µε τρομερή χαλάρωση.

Tα αιθέρια έλαια μας δεν πρέπει να καταναλώνονται από το στόμα. Επειδή τα αιθέρια έλαια μας είναι 100 % αγνά, φυσικά και ισχυρά, θα πρέπει να αραιωθούν με λάδι φορέα πριν τα εφαρμόσουμε απευθείας στο δέρμα. Πρέπει να φυλάσσονται ασφαλείς και μακριά από παιδιά.

Η μεγαλύτερη προφύλαξη είναι να κάνετε ένα τεστ αλλεργίας στον εαυτό σας πριν χρησιμοποιήσετε ένα αιθέριο έλαιο, απλώνοντας μια σταγόνα από ένα μείγμα 1 % του αιθέριου ελαίου σε λάδι μεταφοράς, στο χέρι για 48 ώρες.

Αποφύγετε την εφαρμογή οποιουδήποτε αιθέριου ελαίου στα μάτια καθώς είναι μια ευαίσθητη περιοχή, είτε είναι αραιωμένο σε λάδι φορέα, είτε χρησιμοποιείται μόνο του.

Τα αιθέρια έλαια εσπεριδοειδών είναι φωτοευαίσθητα και μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα, επομένως περιμένετε έξι ώρες μετά τη χρήση τους  πριν βγείτε έξω στο φως και ακτίνες του ήλιου.

Πολλές χημικές ουσίες που περιέχονται στο νερό της βρύσης εξατμίζονται σε πολύ χαμηλότερη θερμοκρασία από  ότι το αιθέριο λάδι. Όταν παίρνετε ένα ζεστό ντους αυτές οι χημικές ουσίες μπορούν να στραφούν σε αέρια μορφή και εύκολα εισπνέονται. Μία τέτοια χημική ουσία είναι το χλώριο. Όταν εξατμίζεται μαζί με άλλες χημικές ουσίες που περιέχονται στο νερό, μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε χλωροφόρμιο. Όταν εισπνέεται, μαζί με τον ατμό από το ντους, τα αέρια αυτά μπορούν να προκαλέσουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Εκείνοι που είναι ευαίσθητοι, μπορούν να αγοράσουν ειδικά φίλτρα που εφαρμόζουν στο ντους, έτσι ώστε να μειώσει την ποσότητα των χημικών ουσιών.

Σημείωση:

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε αυστηρά απαραίτητη η συμβουλή ειδικού, πριν από την χρήση οποιουδήποτε αιθέριου λαδιού και για οποιονδήποτε λόγο.

Επίσης συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.