Η γλυκόριζα η λεία, γνωστή και σαν γιάµπολι και πιάµπολι, ανήκει στην οικογένεια των Λεγκουμιδών ή Χεδρωπών. Είναι φυτό τριχωτό µέχρι 1 µέτρο, µε βλαστούς που φυτρώνουν από το απλωτό, πολυετές ρίζωμα του.

Τα φύλλα του είναι σύνθετα µε 9-15 προµήκη και έμμισθα φυλλάρια. Τα άνθη του είναι ανοιχτά βιολετιά και βρίσκονται σε µασχαλιαίους βότρεις. Ανθίζει από το Μάη µέχρι τον Ιούνη και βρίσκουμε το φυτό αυτό σε αμμώδεις περιοχές, στη Σαλαμίνα και στο Συριανοχώρινα φυτρώνει αυτοφυές, πιθανότατα από παλιές καλλιέργειες στις περιοχές αυτές, γιατί η ρίζα του απλώνεται ανεξέλεκτα.

Όμως τελευταία καλλιεργείται και από μερικούς παραγωγούς, για εξαγωγικούς κυρίως σκοπούς. Είναι φυτό που συστήνεται να φυτεύεται σε εδάφη που απειλούνται από διάβρωση, όμως συνάμα είναι φυτό που άπαξ και καλλιεργηθεί σε έναν τόπο, από το δεύτερο χρόνο και µετά τα ριζώματα του εξαπλώνονται σε τέτοιο βαθµό που να καταστρέφει τις γειτονικές φυτείες.

Η γλυκόριζα είναι ιθαγενές φυτό της Νότιας Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Έχει την ιδιότητα να σβήνει τη δίψα και παλιά αφέψημα της µε κριθάρι και αγριάδα, χρησιμοποιόταν αντί νερού σε κάθε νοσοκομείο.

Εκτός από τα νοσοκομεία ετοιμαζόταν και ένα δροσιστικό ποτό, που το πωλούσαν στους δρόμους και στα πάρκα, πλανώδιοι πωλητές σε κύπελλα από καρύδα και για το λόγο αυτό, έµεινε γνωστό στην ιστορία σαν το ποτό «κοκό».

Όμως οι αναφορές για το φυτό µας έρχονται από πολύ παλιά. Ο Θεόφραστος αναφέρει την γλυκόριζα σαν το φάρμακο που χρησιμοποιούσαν οι Σκύθες για το άσθµα, τον ξερόβηχα και άλλες παθήσεις του αναπνευστικού.

Συχνά ονόμαζαν το φυτό «Σκυθία», γιατί οι αρχαίοι λαοί πίστευαν ότι οι φοβεροί Σκύθες πολεμιστές, μπορούσαν, µασώντας ρίζα γλυκόριζας, να συνεχίσουν πορεία για πάνω από δέκα µέρες χωρίς νερό και φαγητό, γιατί η γλυκόριζα καταλαγιάζει και την πείνα.

Οι αρχαίοι Ελληνες, οι Ρώμαίοι και κατά το Μεσσαίωνα αρκετοί λαοί, χρησιμοποιούσαν τη ρίζα της γλυκόριζας για να καθαρίζει η φωνή τους.

Και πράγματι σε μία παλιά φαρμακολογία αναφέρεται το εξής, «η χρήση της γλυκόριζας, είναι τόσο κοινή που συμπεριλαμβάνεται σε κάθε αφέψημα βοτάνων για να καλύψει µε τη γλυκύτητα της, τη δυσάρεστη γεύση των άλλων συστατικών, ή για να χαρίσει τις ιδιότητές της που εξουδετερώνουν τα καυστικά υγρά που προκαλούν βήχα.»

Παλιά ήταν συχνό φαινόμενο να μασούν ρίζες για καθαρισμό του στόματος και γενικά για υγιεινούς σκοπούς, όπως θα δούµε πάρα κάτω από τις πολλαπλές της ιδιότητες.

Μάλιστα αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ο Μέγας Ναπολέοντας είχε μαυρισµένα δόντια, από το γεγονός ότι μασούσε συνέχεια γλυκόριζα, επειδή πονούσε το στομάχι του.

Περιέχει µέχρι και 1270 γλυκοριζίνη, που είναι πολύ πιο γλυκιά απὀ την εμπορική ζάχαρη και ανήκει στους γλυκοζίτες, παρόλο που ενεργεί σαν σαπωνίνη, ταννίνη, ζάχαρη, φλαβονοειδή, άμυλο, αιθέριο λάδι, ασπαραγίνη, στεροειδή που βοηθούν σε προβλήματα λειτουργίας των ωοθηκών, ασβέστιο, κάλιο, μαγνήσιο και άλλα συστατικά.

Έχει µαλακτικές, αντιφλεγµονικές, αποχρεπτικές, σπασμολυτικές και διουρητικές ιδιότητες, τονώνει τα αιμοφόρα αγγεία και βοηθά σε έλκος του στομαχιού, γιατί εμποδίζει την έκκριση των γαστρικών υγρών.

Χρησιμοποιείται σε παθήσεις του αναπνευστικού συστήµατος όπως βήχα, βράχνιασµα, άσθµα, φλέγματα, κρυολογήµατα, λαρυγγίτιδα και φαρυγγίτιδα. Επίσης σε παθήσεις του γαστροεντερικού όπως έλκος, γαστρίτιδα, χρόνια δυσκοιλιότητα και αέρια στο στομάχι και τα έντερα.

Βοηθά και σε παθήσεις του ουροποιητικού συστήµατος, όπως πέτρες στα νεφρά και γενικά σε φλογώσεις, σε ρευματισμούς και αρθριτικά.

Έχει επίσης αντικαταθλιπτικές ιδιότητες και βοηθά άτοµα µε κατάθλιψη σιγά-σιγά να ξεπεράσουν το πρόβλημά τους.
Λόγω της έντονης γλυκύτητας του χρησιµοποιείται σαν γλυκαντικό σε πολύ µικρή δόση για τους διαβητικούς.

Συνάµα όµως έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικά ότι η μακροχρόνια χρήση της προκαλεί συγκράτηση του νατρίου στον οργανισμό, µε αποτέλεσµα να δημιουργούνται οιδήµατα, να προκαλεί πονοκεφάλους, να ψηλώνει την πίεση, ακόµη έχει παρατηρηθεί ότι προκαλεί και μυϊκή αδυναμία.

Η γλυκόριζα, εκτός από φαρμακευτικό φυτό, είναι και µελισσοκομικό και βιομηχανικό φυτό µε την έννοια ότι η ρίζα της χρησιµοποιείται σε διάφορες βιομηχανίες αγαθών, όπως:

- στη ζαχαροπλαστική, που χρησιµοποιείται για τη γλυκύτητα του.

- στην αρτοποιία για την παρασκευή φρυγανιών για διαβητικούς

- στην κατασκευή χρωμάτων και μελάνης και σαν φυσικό χρωστικό, για να χρωματίζονται Τσίχλες, παστίλιες για το βήχα και άλλα παρόμοια είδη.
-στη ζυθοποιία, όπως για την παρασκευή της μαύρης μπύρας Πόρτερ,α κόμη και στην παραγωγή χάρτου.

Χρησιμοποιείται επίσης για τη γλύκανση του καπνού της πίππας, του καπνού που διατίθεται για µάσημα, ακόµη και αυτού που προορίζεται για την παραγωγή τσιγάρων.

Η φρέσκια ρίζα της είναι τοξική, γι᾽αυτό και στο εμπόριο τη βρίσκουμε να διατίθεται σε διάφορες µορφές, όπως η ξηρή της ρίζα, ο χυµός της ρίζας της συμπυκνωµένος, κοινά γνωστός σαν «Γιάμπολη», γιατί πήρε το όνομα του από την πόλη Ιάμπολη όπου προπαρασκευαζόταν µε την ονομασία ‘’Reglisse’’ σε µορφή ράβδων ή πλακών.

ΕΓΧΥΜΑ: Αφήνουμε τα βότανα για 15 λεπτά σε καυτό νερό, τα σουρώνουμε και πίνουμε.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 1 με 2 κουταλάκια βότανο, σε 1 φλιτζάνι του τσαγιού με νερό και πίνουμε 3 φορές την ημέρα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για πέταλα, άνθη, φύλλα και όλα τα αρωματικά βότανα.

*ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Για εξοικονόμηση χρόνου, από το προηγούμενο βράδυ ή το πρωινό μας, ετοιμάζουμε ένα (ολοήμερο) ρόφημα, το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι ή παγούρι, και το πίνουμε ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, καθόλη την περίοδο της ημέρας (από το πρωί έως το βράδυ).

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 3 με 6 κουταλάκια βότανο, σε ποσότητα 3 φλυτζάνια του τσαγιού νερό, το φτιάχνουμε μόνο 1 φορά και το πίνουμε έως ότου τελειώσει.

* Συμβουλές & Μυστικά :

Αφέψημα: Βράζουµε 20 γραμμάρια ρίζα σε µισό λίτρο νερό για 10-15 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε ένα ποτηράκι τρεις φορές την ηµέρα ανάμεσα στα γεύματα. Ένα πιο δυνατό αφέψημα της, 200 γραμμάρια σε 1 λίτρο νερό, χρησιµοποιείται µε πλύσεις και γαργάρες σε περιπτώσεις γλωσσίτιδας, φλεγμονής και σκάσιμο του βλεννογόνου, καθώς για φλεγμονές στα µάτια.

Βράζουµε 2-3 γραμμάρια ξηρή ρίζα σε ένα ποτήρι γάλα, σουρώνουµε και το πίνουμε πριν από τον ύπνο. Ειδικά το αφέψημα αυτό συστήνεται για βρογχικά.

Το δροσιστικό αφέψημα που χρησιμοποιούσαν παλιά στα νοσοκομεία ετοιμαζόταν µε τον πάρα κάτω τρόπο: Βάζουμε 40 γραμμάρια ξηρής ρίζας σε ένα λίτρο κρύο νερό, την αφήνουμε για 24 ώρες και µετά σουρώνουµε και φυλάμε το υγρό. Βράζουµε 20 γραμμάρια ξηρή ρίζα αγριάδας σε ένα λίτρο νερό για 15-20 λεπτά, αφήνουμε να κρυώσει και σουρώνουµε.

Προσθέτουμε τα δύο υγρά μα και γλυκαίνουµε κατά βούληση µε μέλι. Το σερβίρουμε µε μία φέτα λεμονιού.

Ρόφημα «κοκό»: Αφήνουμε 50 γραμμάρια σκόνης γλυκόριζας σε ένα λίτρο νερό, όπου έχουµε βράσει για λίγο µάρανθο ή γλυκάνισσο, για 24 ώρες. Σουρώνουµε και σερβίρουμε µε μία φέτα λεμόνι.

*  Λόγω της έντονης γλυκύτητάς του χρησιµοποιείται σαν γλυκαντικό σε πολύ µικρή δόση για τους διαβητικούς. Συνάµα όµως έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικά ότι η μακροχρόνια χρήση της προκαλεί συγκράτηση του νατρίου στον οργανισμό, µε αποτέλεσµα να δημιουργούνται οιδήµατα, να προκαλεί πονοκεφάλους, να ψηλώνει την πίεση, ακόµη έχει παρατηρηθεί ότι προκαλεί και μυϊκή αδυναμία.

Σημείωση:

Η γεύση προέρχεται από έλαια στα κυτταρικά τοιχώματα των φυτών. Το κόψιμο ή η άλεση σπάει τα κυτταρικά τοιχώματα και απελευθερώνει τη γεύση.

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

Θα πρέπει πάντοτε να ελέγχουμε την ένδειξη ημερομηνίας που ορίζετε από τον κατασκευαστή και η οποία δηλώνει το διάστημα που μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε.

Η ξήρανση των βοτάνων σε πολύ υψηλή θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει απώλεια γεύσης και ιδιοτήτων.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε απαραίτητη η συμβουλή ειδικού πριν από την χρήση του φυτού, καθώς επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.