Η µένθα η υδρόφιλη γνωστή και σαν βασιλοκόδυοσμος, γλυφώνι και φλισκούνι, η µένθα η µακρόφυλλη γνωστή σαν ποταμοίτανος και αγριόδυοσµος, η µένθα η πουλέγιος γνωστή σαν πριντζόλλος και η µένθα η πράσινη, ο κοινός δυόσμος, ανήκουν στην οικογένεια των Χειλανθών.

Τα τρία πρώτα είδη αντιπροσωπεύουν µε δύο λέξεις τον άγριο δυόσμο, που φυτρώνει συνήθως κατά µήκος των ποταμών και σε µέρη που έχει νερό. Έχουν μία έντονη μυρωδιά µέντας και είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσεις πριν την ανθοφορία τους, γιατί έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Ειδικά η πουλέγιος και η µακρόφυλλη.

Η µένθα η πράσινη, ο κοινός δυόσμος, είναι κατ’ εξοχήν καλλιεργήσιμο φυτό, παρ’ όλο που το βρίσκουμε και αυτοφυές. Ξεχωρίζει από τα άλλα είδη γιατί δεν έχει την χαρακτηριστική μυρωδιά της µέντας.

Γενικά όλα τα είδη έχουν ωοειδή μέχρι μακρόστενα, οξύκορφα, οδοντωτά, μυρωδάτα φύλλα, µε μικρό μίσχο ή χωρίς μίσχο. Είναι φυτά που εύκολα διασταυρώνονται γι’ αυτό και δύσκολα προσδιορίζονται, όσο αφορά το είδος τους, πριν την ανθοφορία.

Είναι φυτά κοσμοπολίτικα, πιστεύεται ότι έχουν σαν πατρίδα τους την Ασία, απ’ όπου και μεταφέρθηκαν από τα πανάρχαια χρόνια σε άλλες χώρες.

Από την Ελληνική μυθολογία, βλέπουμε ότι η Μένθα ή Μίνθη φέρεται να ήταν παλλακίδα του Πλούτωνα, ο οποίος, για να γλυτώσει από τη ζήλια της Περσεφόνης, τη μεταμόρφωσε σε φυτό.

Ο Πλίνιος και ο Ιπποκράτης την αναφέρουν σαν βότανο αλλά και σαν αρωματικό φυτό. Αναφέρεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν τα τραπέζια τους µε αγριόδυοσµο και µετά κάθονταν για φαγητό. Από το 6ο μ.χ. αιώνα τη βρίσκουμε σαν συστατικό στις κρέμες που χρησιμοποιούσαν για να καθαρίζουν τα δόντια και να αρωματίζουν το στόμα τους.

Οι Άραβες την εκτιμούσαν σαν αφροδισιακή, μέχρι σήμερα πίνουν τσάι αγριόδυοσµου για να αυξήσουν τη σεξουαλική τους ικανότητα.

Στην Ευρώπη χρησιμοποιούταν πλατιά, το αιθέριο λάδι της, στη φαρμακοποιία, ποτοποιία και ζαχαροπλαστική, για να βελτιώσουν τη γεύση, το άρωμα και να ενισχύουν τις Ιδιότητες των διαφόρων προϊόντων, όπως φάρμακα, σιρόπια, οδοντόπαστες, παστίλιες για το βήχα, μαστίχα, καραμέλες, ζαχαρωτά, λικέρ κ.α.

Σίγουρα αυτό γινόταν έως πριν μερικά χρόνια, γιατί σήμερα είναι γεγονός ότι ολοένα και περισσότερο αντικαθίσταται απὀ το συνθετικό Μεντόλ.

Περιέχουν μέχρι και 3% αιθέριο λάδι και η ποσότητα αυτή, καθώς και η ποιότητά του, κυμαίνεται ανάλογα µε την ποικιλία του φυτού, τόπο και τρόπο καλλιέργειας του.

Βασικά το αιθέριο λάδι αποτελείται από τη µεντόλη, τι µεντόνη, που δίδει την ευχάριστη μυρωδιά στο αιθέριο λάδι και την ιασµόνη, που προσδιορίζει την ποιότητα του λαδιού. Στα φύλλα συναντούμε επίσης ταννίνες, πικρές ουσίες, φλαβονοειδή γλυκοσίδια, οργανικά οξέα και άλατα.

Έχουν σπασμολυτικές, αντιφλεγµονικές, τονωτικές, απολυμαντικές και διεγερτικές ιδιότητες και χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις αναισθησίας των ευαίσθητων νευρικών απολήξεων, όπως τη διέγερση των ευαίσθητων προς το ψύχος νεύρων.

Μπορούμε να τα βρούμε στο εμπόριο, για το σκοπό αυτό, σε οδοντόπαστες, υγρά για πλύσεις της στοματικής κοιλότητας και σταγόνες μύτης.
Επίσης σιρόπια για περιπτώσεις ανωμαλιών στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως αναγούλες, εμετούς, ζαλάδες, στομαχικούς και εντερικούς πόνους και διάρροιες.

Είναι ορεκτικά, ευστόµαχα και διεγείρουν την έκκριση των υγρών του στομάχου και βοηθούν στη χώνεψη, βοηθούν επίσης σε παθήσεις της χολής και πέτρες στη χολή, γιατί επιδρούν σπασμολυτικά στους λείους μυς των τοιχωμάτων της χολής.

Έχουν αιμοστατικές ιδιότητες και συστήνονται σε αιμορραγίες, κυρίως σε μητρορραγίες.

Σαν νευροτονωτικά συστήνονται σε περιπτώσεις νευρικής υπερευαισθησίας, όπως ημικρανίες, πονοκεφάλους και σε σεξουαλική υπερδιέγερση ή υποτονικότητα.

Είναι γνωστό ότι ο δυόσμος κατευνάζει τη σεξουαλική διάθεση, ενώ για τόνωση της σεξουαλικής διάθεσης βοηθά ο αγριόδιοσµος.

Τέλος συστήνονται σε ρευματικούς και αρθριτικούς πόνους και γενικά σεπόνους.

Με εξωτερική χρήση βοηθούν τα λειωµένα φύλλα τους µε επιθέµατα, σε ρευματικούς και αρθριτικούς πόνους, σε µαστίτιδες, σε πόνους δοντιών, δερματικές πληγές, µώλωπες και µε εισπνοές των ατμών τους σε βρογχικά και πονεµένα λαιµά.

Η µένθα η πουλέγιος ή πριντζόλλος είναι ίσως ένα από τα είδη του αγριόδιοσµου, που χρησιμοποιείται περισσότερο, µια και όπως αναφέραμε αρκετά άτομα το τρώνε ωμό σε σαλάτες, ειδικά στη μεγάλη νηστεία πριν το Πάσχα, που είναι σε πλήρη ανάπτυξη πριν την ανθοφορία του. Περιέχει την πουλεγίνη, που είναι µια κετόνη που βρίσκεται σ᾽αυτό, σε μεγαλύτερη ποσότητα από τα άλλα είδη αγριόδυοσµου.

Τη συστήνουν σε πολλά παλιά βιβλία βοτανικής ότι καθαρίζει το αίμα, το στήθος, τα λαιμά, βοηθά σε πονοκεφάλους και ζαλάδες, σε νευρικά τικ και υστερία, σε πόνους κλειδώσεων και τη συστήνουν σαν ένα θερμαντικό ποτό που κανονίζει το στομάχι και διώχνει τα αέρια από αυτό, σαν τονωτικό και εμμηναγωγό και σαν ρόφημα που φέρνει ευφορία.

ΕΓΧΥΜΑ: Αφήνουμε τα βότανα για 15 λεπτά σε καυτό νερό, τα σουρώνουμε και πίνουμε.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 1 με 2 κουταλάκια βότανο, σε 1 φλιτζάνι του τσαγιού με νερό και πίνουμε 3 φορές την ημέρα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για πέταλα, άνθη, φύλλα και όλα τα αρωματικά βότανα.

*ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Για εξοικονόμηση χρόνου, από το προηγούμενο βράδυ ή το πρωινό μας, ετοιμάζουμε ένα (ολοήμερο) ρόφημα, το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι ή παγούρι, και το πίνουμε ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, καθόλη την περίοδο της ημέρας (από το πρωί έως το βράδυ).

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 3 με 6 κουταλάκια βότανο, σε ποσότητα 3 φλυτζάνια του τσαγιού νερό, το φτιάχνουμε μόνο 1 φορά και το πίνουμε έως ότου τελειώσει.

* Συμβουλές & Μυστικά :

Με κρύα επιθέματα το έκχυµα αυτό είναι δροσιστικό και συστήνεται σε εμπύρετες καταστάσεις και σε κτυπήματα, γιατί προλαμβάνει το πρήξιμο και βοηθά στη διάλυση των αιματωμάτων.

Ο δυόσμος συνδυάζεται µε το γλυκάνισο, που ενισχύει συνάμα τις ιδιότητές του. Μπορούμε να ετοιμάζουμε ένα πιο ενισχυμένο ρόφημα, βράζοντας για 5 λεπτά ένα κουταλάκι του καφέ γλυκάνισο σε δύο ποτήρια νερό. Αφού το αφαιρέσουμε από τη φωτιά, προσθέτουμε 2 κουταλάκια του καφέ δυόσμο, καλύπτουμε και αφήνουμε για 10 λεπτά, σουρώνουμε και το πίνουμε ζεστό για μία ημέρα.

Το χρησιμοποιούμε σε κολικούς, σαν αντιεμετικό και µετά τον εμετό για να τακτοποιήσουμε το στομάχι, σε κράμπες και νευρικούς σπασμούς και για να καταπολεμήσουμε το αίσθημα υποτονικότητας µετά από εξαντλητική δουλειά και κόπωση. Όταν το παίρνουμε γουλιά-γουλιά, σταματά το λόξιγκα και βοηθά σε προβλήματα χολής.

Μασώντας φρέσκα φύλλα δυόσμου ή αγριόδιοσµου, "πολλοί μάλιστα συνηθίζουν να τρώνε τον πριντζόλλο σαλάτα", καταπραΰνουμε τους πόνους των δοντιών και τα ερεθισμένα ούλα. Ακόμη βοηθά σε προβλήματα χολής και στομαχιού, ενώ αρωματίζουμε και το στόμα, γιατί διώχνει την κακοσμία και τις βαρετές μυρωδιές, όπως είναι του σκόρδου και του κρεμμυδιού.

Τα ξηρά φύλλα τους λειώµένα σε σκόνη χρησιμοποιούνται σε πληγές και έλκη σαν αντισηπτικὀ και επουλωτικὀ.

Στο εμπόριο χρησιμοποιείται το λάδι τους, που η ποιότητά του στηρίζεται στην ποσότητα της ιασµόλης που περιέχει. Τα ποιοτικά αιθέρια λάδια τους χρησιμοποιούνται στη φαρμακοποιία και την αρωματοθεραπεία.

Η αρωµατοθεραπεία τα χρησιμοποιεί µε μασάζ, για προβλήματα του γαστρεντερικού και αναπνευστικού συστήματος και σε εμπύρετες καταστάσεις.

Με υδρατμούς το χρησιμοποιεί για καθαρισμό του προσώπου, γιατί µε τις αντισηπτικές του ιδιότητες, προφυλάσσει από μολύνσεις.

Με κρύες κομπρέσες το χρησιμοποιεί για πονοκεφάλους και ημικρανίες στο αρχικό τους στάδιο. Με εισπνοές το χρησιμοποιεί σε καταστάσεις σιοκ και σε ναυτία, ενώ µε αρωματισμό χώρου το χρησιμοποιεί γιατί τονώνει το μυαλό και ξεκαθαρίζει τις σκέψεις.

Συνδυασμένο µε το ευκαλυπτέλαιο µε ψέκασμα χώρων, διώχνει µακριά τα έντομα. τα ποντίκια και τις ποντίκες.

Το ίδιο αποτέλεσμα έχουμε αν στα ερμάρια, πού έχουμε τα τρόφιμα, βάλουμε κλωνιά δυόσμου. Η μυρωδιά του δεν αφήνει τα ποντίκια να πλησιάσουν.

Οι ιδιότητες που αναφέραμε μέχρι τώρα είναι ταυτόσημες για όλα τα είδη δυόσμου και αγριόδυοσµου. Εκτός από τη διευκρίνηση, πού έχει γίνει για προβλήματα σεξουαλικότητας. Επίσης θα πρέπει να ξέρουμε ότι προσθέτοντας τα φύλλα τους στο τσάι και αφήνοντάς τα λίγα λεπτά, πριν το σερβίρουμε, ενισχύουμε τις ιδιότητές τους και το άρωμα τους.

Ένα κουταλάκι χυμού της µε µέλι συστήνεται για το αναπνευστικό και σε περιπτώσεις λέπρας, τόσο µε εσωτερική λήψη όσο και µε εξωτερική χρήση της σε πληγές λέπρας.

Επιθέµατα από λειωµένα φύλλα της µε ξύδι βοηθούν σε πληγές και έλκη σαν αντισηπτικά και επουλωτικά. Βοηθούν επίσης σε µώλωπες, φουσκώματα ματιών και εγκαύματα.

*  Καμία αναφορά παρενέργειας δεν έχει καταγραφεί 

Σημείωση:

Η γεύση προέρχεται από έλαια στα κυτταρικά τοιχώματα των φυτών. Το κόψιμο ή η άλεση σπάει τα κυτταρικά τοιχώματα και απελευθερώνει τη γεύση.

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

Θα πρέπει πάντοτε να ελέγχουμε την ένδειξη ημερομηνίας που ορίζετε από τον κατασκευαστή και η οποία δηλώνει το διάστημα που μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε.

Η ξήρανση των βοτάνων σε πολύ υψηλή θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει απώλεια γεύσης και ιδιοτήτων.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε απαραίτητη η συμβουλή ειδικού πριν από την χρήση του φυτού, καθώς επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.