Η σαμβούκος η µέλαινα, ο κοινός ζαμπούκος ή κουφοξυλιά ή ακτή, ανήκει στην οικογένεια των Σαμπουκίδων.

Είναι πολυετής θάμνος ή μικρό δένδρο, φυλλοβόλο και πολύκλαδο.

Έχει φύλλα σύνθετα, περιττόληκτα µε αντωοειδή, οξύκορφα ή στρογγυλεμένα, οδοντωτά φυλλάρια.

Τα άνθη του είναι μικρά, άσπρα, αρωματικά και βρίσκονται σε ακραία σκιάδια. Ο καρπός του είναι µικρή, μαύρη σφαιρική ράγα.

Ανθίζει από τον Απρίλη µέχρι τον Ιούλη και το συναντούμε σε κήπους και περβόλια. Είναι από τα δένδρα που δεν έλειπε από τους κήπους των σπιτιών, σήμερα όλο και πιο αραιά το συναντούμε.

Είναι ένα βότανο που η αναγνώριση των φαρμακευτικών του ιδιοτήτων, παραμένει από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα αναλλοίωτη, µόνο που σε πιο περιορισμένη κλίμακα, µια και οι πιο πολλές του ιδιότητες είναι γνωστές µόνο σε λίγους.

Ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος αναφέρονται στην ακτή σαν φαρμακευτικό φυτό.

Τα άνθη περιέχουν αιθέριο λάδι, φλαβονοειδή γλυκοσίδια, βλεννώδεις ουσίες, προβιταμίνη Α και βιταμίνη C, ζάκχαρο, χολίνη. ταννίνη και νιτρικό κάλιο.

Τα φρέσκα άνθη είναι ελαφρά εµετοκαθαρτικά, όταν όμως ξηρανθούν χάνουν τις ιδιότητές τους αυτές. Σημειώνουμε ξεχωριστά την ιδιότητα τους αυτή, γιατί, επειδή συνήθως χρησιμοποιούνται ξηρά, η ιδιότητα αυτή δεν αναφέρεται.

Τα άνθη είναι εφιδρωτικά, αντιπυρετικά και αποχρεμπτικά και συστήνονται σε προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος, όπως καταρροή του αναπνευστικού συστήματος, βήχας, γρίπη, κρυολογήματα, φλέγματα, βρογχικά και εμπύρετες καταστάσεις που συνοδεύουν τα συμπτώματα αυτά.

Τα άνθη του ζαμπούκου χρησιμοποιούνται για αρωματισμό σε κρασιά, ειδικά τα μηλόκρασα.

Είναι αντισπασμωδικά και αντιφλογιστικά και συστήνονται για φλογώσεις της στοματικής κοιλότητας, σε βράχνιασμα, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα και βρογχίτιδα µε εισπνοές, γαργάρες και ζεστά ροφήματα.

Όπως έχετε προσέξει επιδρά ευεργετικά στον οργανισμό σε όλα σχεδόν τα συμπτώματα της γρίπης και τα επακόλουθά της. Εάν, μόλις αντιληφθούμε τα πρώτα συμπτώματα της αρρώστιας, περιοριστούμε στη σπιτική ζεστασιά και παίρνουμε καυτά ροφήματα από ζαμπούκο µε µια ασπιρίνη, αν υπάρχει πονοκέφαλος, θα την ξεφορτωθούμε το συντομότερο.

Ακόμη είναι υποτονικά και βοηθούν τα άτομα µε ψηλή πίεση να τη σταθεροποιήσουν σε επιτρεπτά επίπεδα.

Είναι αιµοκαθαρτικά και συστήνονται για µια ανοιξιάτικη αποτοξίνωση του οργανισμού µε ένα ζεστό ρόφημα πρωί κατανήστικα για λίγες ημέρες.

Είναι διουρητικά και συστήνονται σε παθήσεις των νεφρών, κυστίτιδες, ρευματισμούς και αρθριτικά.

Είναι αντιφλογιστικά και βοηθούν σε φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας, µε γαργάρες, ειδικά σε περιοδοντίτιδα.

Βοηθούν επίσης και στις προσπάθειες για αδυνάτισμα, απλά αντικαθιστούμε τα ροφήματα που συνήθως παίρνουμε, µε σκέτο τσάι ζαμπούκου.

Εξωτερικά µε ζεστές κομπρέσες ή µε επαλείψεις βοηθούν σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όπως σε φλογώσεις ματιών, αλλεργίες και ερεθισμένα βλέφαρα µε κομπρέσες και επιφανειακά µε επαλείψεις και µε εντριβές, διαλύουν δερματικές φλογώσεις, καθαρίζουν και μαλακώνουν το δέρμα, αφαιρούν τις φακίδες και τις ρυτίδες.

Παλιά ήταν το καλλυντικό των Γαλλίδων για άσπρο, καθαρό και µαλακό δέρμα, χωρίς φακίδες και ρυτίδες.

Με ζεστές κομπρέσες βοηθούν σε σπυριά και αιµατάδες, ενώ µε κρύες κομπρέσες και επαλείψεις σε ηλίαση και µε ζεστά θεραπευτικά μπάνια σε ρευματισμούς, αρθριτικά, δερματικούς ερεθισμούς, κρυολογήματα και νευρική υπερδιέγερση.

Οι καρποί του ζαμπούκου χρησιμοποιούνται για το χρωματισμό των μαύρων κρασιών, επίσης χρωματίζουν και ενισχύουν το ξύδι.

Χρησιμοποιούνται επίσης για βάψιμο των βαμβακερών υφασμάτων, γιατί δίδουν ένα χαρακτηριστικό µωβ χρώμα.

ΕΓΧΥΜΑ: Αφήνουμε τα βότανα για 15 λεπτά σε καυτό νερό, τα σουρώνουμε και πίνουμε.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 1 με 2 κουταλάκια βότανο, σε 1 φλιτζάνι του τσαγιού με νερό και πίνουμε 3 φορές την ημέρα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για πέταλα, άνθη, φύλλα και όλα τα αρωματικά βότανα.

*ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Για εξοικονόμηση χρόνου, από το προηγούμενο βράδυ ή το πρωινό μας, ετοιμάζουμε ένα (ολοήμερο) ρόφημα, το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι ή παγούρι, και το πίνουμε ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, καθόλη την περίοδο της ημέρας (από το πρωί έως το βράδυ).

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 3 με 6 κουταλάκια βότανο, σε ποσότητα 3 φλυτζάνια του τσαγιού νερό, το φτιάχνουμε μόνο 1 φορά και το πίνουμε έως ότου τελειώσει.

* Συμβουλές & Μυστικά :

Δυνατό έγχυμα: Αφήνουμε στη τσαγιέρα 15 γραμμάρια ξηρά άνθη ζαμπούκου και 30 γραμμάρια φύλλα µέντας. Προσθέτουμε λίγο - λίγο και καυτό µισό λίτρο νερό, κοιτάζοντας τα βότανα να μείνουν καλυμμένα από το καυτό νερό για 15 λεπτά, χωρίς να κρυώσει το νερό. Σουρώνουμε, γλυκαίνουμε κατά βούληση και πίνουμε ζεστό. Το δυνατό αυτό αφέψημα το χρησιμοποιούμε σε σοβαρά κρυολογήματα.

Ξύδι: Αφήνουμε µισό κιλό ξηρά άνθη ζαμπούκου σε ένα λίτρο ξύδι από κρασί ή µήλα, σε καλά κλειστό μπουκάλι για 10 µέρες στον ήλιο, σουρώνουµε και φυλάμε το ξύδι. Το ξύδι αυτό επιβαρύνει λιγότερο το στομάχι από ότι τα συνηθισμένα ξύδια και µπορεί να χρησιμοποιηθεί µε κομπρέσες σαν αντιπυρετικό.

Σιρόπι: Αφήνουμε φρέσκα άνθη σε ένα μπουκάλι µε ανοιχτό λαιμό όσα πιο πολλά µπορεί να μαζέψει το μπουκάλι και τα καλύπτουμε µε νερό και τα αφήνουμε για 24 ώρες να χωνευτούν. Την επαύριον τα σουρώνουμε. μετρούμε το αρωματισμένο νερό και προσθέτουμε την ανάλογη ποσότητα ζάχαρης και το δένουμε σε σιρόπι. Λίγο πριν τελειώσουμε το δέσιμο, προσθέτουμε και το χυμό 2 λεμονιών για κάθε 5 ποτήρια ζάχαρη. Τελειώνοντας το δέσιμο. φυλάμε το σιρόπι σε μπουκάλια στο ψυγείο. *Tο σιρόπι αυτό είναι δροσιστικό, αντιπυρετικό, ελαφρά υποτασικό και προφυλάσσει από τις γρίπες. Το παίρνουμε ζεστό ή κρύο ανάλογα µε την περίπτωση.

Φύλλα: Τα φύλλα του ζαμπούκου περιέχουν ένα κυανογλυκοζίτη, τη σαμπουνιγρίνη, ρητινώδεις ουσίες, χρωστικές ουσίες, γόμµη και άλλα συστατικά.

Η σαμπουνιγρίνη είναι τοξική ουσία, γι αυτό καλά είναι να είμαστε προσεκτικοί στη χρήση των παρασκευασμάτων τους και στη δοσολογία τους.

Τα φύλλα χρησιμοποιούνται τόσο για εσωτερική όσο και για εξωτερική χρήση. Τα παρασκευάσματα τους για εσωτερική χρήση είναι πιο δραστικά απ’ ότι αυτά µε τα άνθη του ζαμπούκου, όµως δεν έχουν ευχάριστη γεύση. Βοηθούν σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, σε κρυολογήματα και είναι διουρητικά.

Αφέψημα: Βράζουμε µια φούχτα φύλλα για λίγα λεπτά σε ένα λίτρο νερό. Το αφέψημα αυτό χρησιμοποιείται µε επαλείψεις σε έκζεμα και εγκαύματα και µε θεραπευτικά µπάνια σε ρευματισμούς και αρθριτικά.

Λάδι: Τα λειωμένα φύλλα του ζαμπούκου, δουλεμένα µε ελαιόλαδο, µε επιθέσεις ανακουφίζουν τους πόνους από τις αιμορροΐδες.

Η μυρωδιά που αναδύουν τα λειωμένα φύλλα του απομακρύνουν τα έντομα. Όσοι θα ήθελαν να δοκιμάσουν, μπορούν να ετοιμάσουν µια λοσιόν για το σκοπό αυτό µε την οποία να αλείφουν τα γυμνά μέρη του σώματος τους για να αποφεύγουν τα τσιμπήματα από τα κουνούπια.

Λοσιόν: Βάζουμε ψιλοκομμένα φρέσκα φύλλα ζαμπούκου σε µια µπουκάλα και τα καλύπτουμε µε ζεστό νερό. Αφήνουμε για λίγες ώρες, σουρώνουμε και φυλάμε σε σκούρα μπουκάλια. Τα φύλλα του ζαμπούκου χρησιμοποιούνται και για βάψιμο των βαμβακερών, γιατί δίδουν ένα πράσινο χρώμα.

Φλοιός: Χρησιμοποιείται ο δεύτερος φλοιός των δίχρονων κλαδιών του και της ρίζας του. Για το σκοπό αυτό αφαιρούμε το εξωτερικό φλοιό προσεκτικά και βρίσκουμε το δεύτερο φλοιό, που είναι πράσινος, τον αφαιρούμε και τον ξηραίνουμε.

Ο φλοιός τους περιέχει βαλεριανικό οξύ, ταννίνη, ζάκχαρο, γόμμη, πηκτίνη, αλκαλοειδείς ουσίες, βιταμίνη Β και C σαμπουνιγρίνη και άλατα.

Όπως έχουμε ήδη σημειώσει, η σαμπουνιγρίνη είναι τοξική ουσία και καλά είναι να προσέχουμε τη δοσολογία των παρασκευασμάτων τους.

**Θα δώσουμε μερικές ειδικές συνταγές για σοβαρά προβλήματα υγείας͵ πιστεύοντας ότι όσοι θα θελήσουν να τα χρησιμοποιήσουν, θα είναι προσεκτικοί στη δοσολογία και στις οδηγίες που δίδονται.

Για την επιληψία: Αφήνουμε 50 γραμμάρια φρέσκου φλοιού σε 2 ποτήρια καυτό νερό να χωνευτούν για 2 ημέρες. Σουρώνουμε και την ποσότητα αυτή την πίνει ο επιληπτικός το πρωί νηστικός µε τον ακόλουθο τρόπο. Πίνει ένα ποτήρι κατανήστικα και το υπόλοιπο ποτήρι µετά από 15 λεπτά. * Ή διάρκεια της θεραπείας αυτής είναι για 2 µήνες και κάθε εβδομάδα παίρνει το έγχυμα αυτό σε µια µόνο καθορισμένη ημέρα, δηλαδή θα πάρει κατά τη διάρκεια των δύο αυτών µμηνών, 8 µέρες το έγχυμα αυτό.

Για την υδρωπικία και συγκράτηση υγρών: Αφήνουμε 60 γραμμάρια πράσινη φλούδα σε 4 ποτήρια καυτό νερό, για 10 λεπτά, σουρώνουμε και το πίνουμε κατά τη διάρκεια µιας ημέρας.

Για ρευματισμούς, αρθριτικά, κολικούς των νεφρών: Βράζουμε µια φούχτα πράσινη φλούδα σε ένα λίτρο νερό µέχρι να μείνει το µισό, σουρώνουμε και το πίνουμε κατά τη διάρκεια µιας ημέρας.

Κρασί: Για όλες τις πιο πάνω περιπτώσεις μπορούμε να ετοιμάσουμε ένα κρασί µε το φλοιό τους, να το φυλάξουμε και να παίρνουμε ένα ποτήρι του κρασιού πριν από το γεύμα και το δείπνο.

Αφήνουμε 150 γραμμάρια πράσινη φλούδα σε ένα λίτρο κρασί για 48 ώρες να χωνευτεί, σουρώνουμε, γλυκαίνουμε κατά βούληση και φυλάμε.

Από το ιατροσοφικό Μαχαιρά διαβάζουμε: Δια το πρήξιμο των χειρών και των ποδιών, έπαρε φύλλα κουφοξυλιάς (ζαμπούκου), βράσε τα µε Κρασίν άσπρον και βάλε τα εις το πρίσμαν.

Ο φλοιός του ζαμπούκου δίδει ένα μαύρο χρώμα που χρησιμοποιείται για βαφικούς σκοπούς.

Καρποί: Οι καρποί του ζαμπούκου είναι μαύρες µικρές ρόγες, από αυτές δε, έχει πάρει την ονομασία του μαύρος ζαμπούκος. Περιέχουν σαμπουνιγρίνη, βιταμίνη C, ταννίνη, νιτρικό κάλιο, µηλικό και κιτρικό οξύ, ζάκχαρο, γόµµη και χρωστικές ουσίες.

Φρέσκοι, ξηροί ή μαρμελάδα οι καρποί του είναι αντιφλογιστικοί, αντιρρευματικοί, εφιδρωτικοί, ευκοίλιοι, διουρητικοί και αντιφλεγμονώδεις.

Ἡ μαρμελάδα τους είναι ευκοίλια, αλλά συνάµα και τονωτική.

Βρασμένοι µε γάλα βοηθούν τις λεχώνες να αυξήσουν το γάλα τους.

Κοπανισμένοι µε κανέλα και μέλι βοηθούν σε προβλήματα χολής και σε ποδάγρα. Διαλύουμε µια κουταλιά της σούπας από το μείγμα αυτό, σε ένα ποτήρι καυτό ή κρύο νερό και παίρνουμε ένα ποτήρι την ημέρα.

* Όπως έχουμε ήδη σημειώσει, η σαμπουνιγρίνη είναι τοξική ουσία και καλά είναι να προσέχουμε τη δοσολογία των παρασκευασμάτων τους.
** Δώσαμε μερικές ειδικές συνταγές για σοβαρά προβλήματα υγείας͵ πιστεύοντας ότι όσοι θα θελήσουν να τα χρησιμοποιήσουν, θα είναι προσεκτικοί στη δοσολογία και στις οδηγίες που δίδονται.

Σημείωση:

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

Θα πρέπει πάντοτε να ελέγχουμε την ένδειξη ημερομηνίας που ορίζετε από τον κατασκευαστή και η οποία δηλώνει το διάστημα που μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε απαραίτητη η συμβουλή ειδικού πριν από την χρήση του φυτού, καθώς επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.