Το φοενίκουλο το κοινό ἡ γνωστό σαν µάρανθος ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδανθών. Ανήκει επίσης στην κατηγορία των αρωματικών φυτών.

Είναι φυτό πολυετές και το βρίσκουμε να φυτρώνει κατά µήκος των δρόμων, στις όχθες των ποταμών, σε περβόλια και σε καλλιεργημένες και ακαλλιέργητες εκτάσεις.

Εκτός από το άγριο, βρίσκουμε και το καλλιεργημένο να πωλείται σε φρουταγορές, χωρίς το τόσο έντονο άρωμα που χαρακτηρίζει τον άγριο. Τα φύλλα του είναι περίβλαστα στη βάση του φυτού, σύνθετα µε γραμμοειδή φυλλάρια.

Ο ανθοφόρος βλαστός του είναι ψηλός µέχρι και 2 µέτρα, µε αρκαίες διακλαδώσεις. Τα άνθη του είναι μικρά, κιτρινωπά και βρίσκονται σε ακραία σκιάδια.

Ο καρπός του είναι καστανωπός, µακρόστενος, ελλειψοειδής και έχει γλυκιά, αρωματική γεύση. Η ρίζα του είναι άσπρη, µακρόστενη και σαρκώδης. Όλα τα µέρη του φυτού είναι αρωματικά,

Είναι από τα παραδοσιακά αρωματικά φυτά του τόπου µας, που είχαν τη θέση τους σε µια γωνιά του κήπου κάθε σπιτιού, συνήθεια που τη βρίσκουμε ακόμη σε αρκετά χωριά µας.

Το φυτό αυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Οι Κινέζοι το θεωρούσαν σαν αντίδοτο στο δηλητήριο των φιδιών και γενικά για όλα τα δηλητήρια.

Οι Έλληνες το θεωρούσαν σαν σύμβολο επιτυχίας, έννοια που συνδέεται µε την έκβαση της μάχης του Μαραθώνα, που είναι µια τοποθεσία που έχει πάρει το όνομα της από τα πολλά φυτά µάρανθου που φυτρώνουν εκεί.

Ο Πλίνιος καταγράφει 22 ιδιότητες του φυτού και συμπληρώνει ότι τα φίδια τρώνε µάρανθο πριν αλλάξουν το δέρμα τους. Ο Διοσκουρίδης αναφέρεται στις διουρητικές του ιδιότητες.

Αναφορές για τη χρησιμότητα του έχουμε και από τους Αιγυπτίους και τις Ινδίες.

Σε ένα σύγγραμμα του 18ου αιώνα αναφέρεται ότι το κρέας και τα ψάρια, όταν μαγειρευτούν µε µάρανθο, γίνονται ευκολοχώνευτα.

Στο ιατροσοφικό Μαχαιρά αναφέρεται ότι τα φίδια αγαπούν το µάρανθο.

Να σημειώσουμε ότι από σύγχρονες έρευνες γύρω από τις ιδιότητες του µάρανθου έχει εξακριβωθεί ότι καταπολεμά το δηλητήριο των μανιταριών και έχει ευεργετικές ιδιότητες σε παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος.

Περιέχουν αιθέριο λάδι µε κύρια συστατικά την ανηθόλη και τη φενχόνη, στην τελευταία οφείλεται και η χαρακτηριστική του μυρωδιά, φλαβονοειδή, λιπαρό λάδι, λευκωματούχες ουσίες, σάκχαρο, κάλιο και άλλα συστατικά.

Γενικά ο µάρανθος είναι ένα φαρμακευτικό φυτό που χρησιμοποιείται για τις παθήσεις του αναπνευστικού, ιδιαίτερα του γαστρεντερικού και του ουροποιητικού συστήματος. Δε σταματούν όμως µέχρι εδώ οι ευεργετικές του Ιδιότητες.

Αναλυτικά αυτές είναι.

- Τονωτικές: τονώνει το νευρικό σύστημα και αυξάνει τη δυνατότητα του οργανισμού για δουλειά.

«Υπερτασικές: είναι από τα λίγα βότανα που ψηλώνουν την πίεση.

«Ορεκτικές: ανοίγει την όρεξη και βοηθά σε νευρικές ανορεξίες.

«Διουρητικές: βοηθά σε δυσκολία ούρησης, σε πέτρες στα νεφρά διαλύοντας τες και βοηθώντας στην απόρριψη τους, σε κυστίτιδες και σε αρθριτικά.

«Χωνευτικές: εκτός από την ιδιότητα του να κάνει τα φαγητά ευκολοχώνευτα, όταν αυτά ετοιμαστούν µε την προσθήκη µάρανθου, βοηθά στη χώνεψη των λιπαρών ουσιών και µε τον τρόπο αυτό ρίχνει το επίπεδο λίπους στο αίμα, όπως χοληστερόλη και τριγλυκερίδια, βοηθά σε προσπάθειες για αδυνάτισμα και ενεργοποιεί τα έντερα σε περιπτώσεις ατονίας.

- Σπασμολυτικές: βοηθά σε κολικούς των νεφρών και των εντέρων, σε ανεξήγητους κοιλόπονους στα παιδιά, σε αέρια στο στομάχι και στα έντερα, σε παράσιτα, σε νευρικούς εμετούς και αναγούλες και φουσκώματα.

- Αποχρεμπτικές: σε περιπτώσεις βήχα, φλεγμάτων, κοκίτη και ερεθισμούς του αναπνευστικού συστήματος, όπως λαρυγγίτιδα και φαρυγγίτιδα.

- Αντιασθματικές: σε κρίση άσθματος και µε µικρές ποσότητες σπόρων µάρανθου και εισπνέει τον καπνό ο ασθµατικός και ανακουφίζεται.

- Εμμηναγωγές: ρυθμίζει τις ανωμαλίες περιόδου, ειδικά την καθυστέρηση περιόδου.

- Γαλακταγωγικές: είναι ένα από τα βότανα που βοηθά τις λεχώνες να αυξήσουν το γάλα τους,

- Αντιφλογιστικές: το νερό των σπόρων του µε εξωτερική χρήση βοηθά σε δερματικές φλογώσεις και σε πονεμένα μάτια, σε περιπτώσεις μάλιστα που οι φλογώσεις απειλούν µε τύφλωση.

Τέλος πιστεύεται ότι έχει αφροδισιακές ιδιότητες.

Οι σπόροι του, όντας έντονα αρωματικοί, βοηθούν στον αρωματισμό του στόματος, ειδικά σε προβλήματα κακοσμίας του στόματος και βοηθούν επίσης τα άτομα που θέλουν να κάνουν δίαιτα αδυνατίσματος γιατί µασώντας τους σπόρους αυτούς καταλαγιάζει το αίσθημα πείνας που νιώθουν όταν ξεκινούν µια κούρα αδυνατίσματος.

Αξίζει τον κόπο να αναφέρουμε ότι οι σπόροι από µάρανθο ήταν ένα από τα πράγματα που μετέφεραν παλιά οι στρατιώτες µαζί τους, ειδικά όταν ξεκινούσαν σε μακρινές εκστρατείες, γιατί µε αυτούς καταλάγιαζαν την πείνα τους.

Το κατάπλασμα από λειωμένα φύλλα του, βοηθά σε µαστίτιδες να διαλυθεί η φλεγμονή. Το ίδιο βοηθά σε δαγκώματα εντόμων, φιδιών, σε σπυράκια και πληγές.

Ο µάρανθος χρησιμοποιείται φρέσκος και ξηρός, ωµός και µαγειρευµένος.

Σε σαλάτες φρέσκος σαν λαχανικό, ξηρός σαν άρτυμα σε φαγητά, σούπες και σάλτσες για τις ορεκτικές και χωνευτικές του ιδιότητες.

ΕΓΧΥΜΑ: Αφήνουμε τα βότανα για 15 λεπτά σε καυτό νερό, τα σουρώνουμε και πίνουμε.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 1 με 2 κουταλάκια βότανο, σε 1 φλιτζάνι του τσαγιού με νερό και πίνουμε 3 φορές την ημέρα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για πέταλα, άνθη, φύλλα και όλα τα αρωματικά βότανα.

*ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Για εξοικονόμηση χρόνου, από το προηγούμενο βράδυ ή το πρωινό μας, ετοιμάζουμε ένα (ολοήμερο) ρόφημα, το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι ή παγούρι, και το πίνουμε ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, καθόλη την περίοδο της ημέρας (από το πρωί έως το βράδυ).

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 3 με 6 κουταλάκια βότανο, σε ποσότητα 3 φλυτζάνια του τσαγιού νερό, το φτιάχνουμε μόνο 1 φορά και το πίνουμε έως ότου τελειώσει.

* Συμβουλές & Μυστικά :

Έμβρεγµα: Αφήνουμε σπασμένους σπόρους του σε νερό για ένα βράδυ. Το πρωί σουρώνουμε και παίρνουμε µια κουταλιά της σούπας κάθε µισή ώρα, όταν έχουμε αναγούλες, μέχρις ότου υποχωρήσει το πρόβλημα.

Αφέψημα: Βράζουμε 2 κουταλιές της σούπας σπασμένους σπόρους µάρανθου σε µισό λίτρο νερό, µέχρι να μείνει το µισό. Σουρώνουμε και φυλάμε.

Πίνουμε ένα ποτηράκι του λικέρ µισή ώρα πριν από κάθε γεύμα. Επίσης ο ατμός του µάρανθου ωφελεί και μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις κώφωσης. Απλά µε ένα χωνί κατευθύνουμε τον ατμό, στο αυτί που έχει πρόβλημα ακοής.

Μετά από τη διαδικασία αυτή είναι φρόνιμο να κλείουµε το αυτί µε λίγο βαμβάκι και να μένουμε περιορισμένοι στο σπίτι για μία ώρα περίπου.

Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί για μέρες και να έχουμε υπομονή και πίστη ότι θα βοηθήσει.

1ο αφέψημα του µάρανθου χρησιμοποιείται για όλες τις ευεργετικές του ιδιότητες.

Υπάρχουν και ενισχυμένες συνταγές µε άλλα φαρμακευτικά φυτά για συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως.

Πέτρες στα νεφρά: Βράζουµε µαλλιά της σιταροπούλλας, σε ένα λίτρο νερό για πέντε λεπτά. προσθέτουμε 2 κουταλάκια του καφέ σπόρους µάρανθου και αφήνουμε να βράσουν µαζί ακόµη 5 λεπτά σβήνουμε και αφήνουμε να κρυώσει.

Όταν κρυώσει, μπορούμε να το πιούμε σαν νερό, κρύο. Όσο περισσότερο πιούμε, τόσο πιο καλό και γρήγορο αποτέλεσμα θα έχουμε.

Σε 2 ποτήρια νερό βράζουμε 2 κουταλάκια του καφέ σπόρους µάρανθου και 10 φύλλα πορτοκαλιάς για ὁ λεπτά. Πίνουμε κάθε πρωί νηστικοί µισό ποτήρι από το αφέψημα αυτό.

Ορεκτικό και τονωτικό κρασί: Βράζουμε 2 κουταλιές της σούπας σπόρους του µάρανθου σε µισό λίτρο μαύρο κρασί για λίγα λεπτά, αφήνουμε να κρυώσει, το σουρώνουμε και φυλάμε σε καλά κλειστό μπουκάλι.

Πίνουμε ένα προτηράκι του λικέρ πριν από κάθε φαγητό.

Για θήλασμα: βράζουμε κριθάρι σε νερό, μέχρις ότου σκάσουν οι σπόροι του κριθαριού, προσθέτουμε φύλλα ή σπόρους µάρανθου και αφήνουμε να βράσουν για λίγα λεπτά ακόμη. Σουρώνουμε και φυλάμε.

Από το αφέψημα αυτό πίνει η λεχώνα αντί για νερό.

Υπάρχει άλλη µια προετοιμασία, που μπορούμε να ακολουθήσουμε, πολύ πιο εύκολη. Σε ένα λίτρο νερό διαλύουμε 10-20 σταγόνες αιθέριο λάδι µάρανθου, που το έχουμε πρώτα διαλύσει σε λίγο γάλα.

Το παρασκεύασμα αυτό όμως µπορεί να φέρει υπεραιμία στα όργανα της πυέλου µε αποτέλεσμα µητρορραγίες και σε εγκύους αποβολές.

Για στομαχόπονους: Βράζουμε ένα κουταλάκι του καφέ κοπανισµένους σπόρους µάρανθου σε ένα ποτήρι γάλα για λίγα λεπτά, σουρώνουµε, γλυκαίνουµε κατά βούληση και πίνουμε.

Είναι αποτελεσματικό σε κολικούς εντέρων και στομάχου. Για µικρά παιδιά µε κολικούς πόνους που οφείλονται σε κακή χώνεψη και αέρια στα έντερα, αφήνουμε ένα κουταλάκι του καφέ σπασμένους σπόρους για 10 λεπτά σε ένα ποτήρι ζεστό νερό, σουρώνουμε, γλυκαίνουμε και δίνουμε στο παιδί 1-2 κουταλάκια του καφέ.

Οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για αρωματισμό διαφόρων λικέρ όπως το Ratafia και το Generi. Ο µάρανθος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην κουζίνα σαν άρτυμα σε κρέας, ψάρια, ψωμιά, σούπες και σαλάτες.

Στη ζωοτεχνία χρησιμοποιούνται οι σπόροι του µάρανθου, σε περιπτώσεις φουσκωμάτων των ζώων και όταν θέλουν να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος, βράζουν μία φούχτα σπόρους του σε νερό και προσθέτουν το νερό αυτό στο νερό ποτίσματος των ζώων.

*  Καμία αναφορά παρενέργειας δεν έχει καταγραφεί 

Σημείωση:

Η γεύση προέρχεται από έλαια στα κυτταρικά τοιχώματα των φυτών. Το κόψιμο ή η άλεση σπάει τα κυτταρικά τοιχώματα και απελευθερώνει τη γεύση.

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

Θα πρέπει πάντοτε να ελέγχουμε την ένδειξη ημερομηνίας που ορίζετε από τον κατασκευαστή και η οποία δηλώνει το διάστημα που μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε.

Η ξήρανση των βοτάνων σε πολύ υψηλή θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει απώλεια γεύσης και ιδιοτήτων.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε απαραίτητη η συμβουλή ειδικού πριν από την χρήση του φυτού, καθώς επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.