Η σάλβια ή ελελίφασκος, κοινά γνωστή σαν σπατζιά, φασκοµηλιά, φασκόμηλο και χαχοµηλιά, ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών.

Δίνουμε τρία χαρακτηριστικά φυτά από τα 10 είδη φασκομηλιάς που συναντούμε στον τόπο μας. Τη δοµινική που έχει φύλλα πλατιά, ωοειδή, κυμµατοειδή και άσπρα άνθη, τη συναντούμε σε πετρότοπους στο Κούριο.

Τη φρουτικόζη που είναι συχνή σε όλη το νησί και έχει άνθη βιολετιά, και τη γουιλλεανή που έχει άνθη άσπρα ή ρόδινα, τη συναντούμε στα ορεινά του Τροόδους και είναι από τα ενδηµικά φυτά της Κύπρου.

Είναι αρωματικοί ηµίθαμνοι µε τετράγωνους αδενώδεις βλαστούς, ξυλώδεις στη βάση τους. Τα φύλλα τους είναι αντίθετα, µε μικρό µίσχο, τριχωτά, αδενώδη, ελαφρά οδοντωτά, ωοειδή µέχρι προµήκη.

Τα άνθη τους είναι ζυγόµορφα, άσπρα, ρόδινα και βιολετιά και βρίσκονται σε αραιές, ακραίες ταξιανθίες.

Ο καρπός τους είναι κάρυο. Ανθίζουν από νωρίς την άνοιξη µέχρι αργά το καλοκαίρι, ανάλογα µε την ποικιλία και τις συναντούμε κυρίως σε πετρότοπους από τα πεδινά µέχρι τα ορεινά σε όλο το νησί.

Είναι ένα φυτό µε µακρά ιστορία. Οι αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σαν αντίδοτο σε δαγκώµατα φιδιών, και το σύστηναν για τους πνευματικά εργαζομένους. Ο Διοσκουρίδης το σύστηνε σε αιµορραγίες και σε προβλήµατα περιόδου στις γυναίκες.

Οι Ρωμαίοι το θεωρούσαν νερό φυτό και η ονομασία του προέρχεται από το λατινικό Salvare» που σηµαίνει σώζω.

Κατά το Μεσαίωνα, χρησιμοποιόταν πλατιά για προβλήματα υγιείας και ο Καρλομάγνος είχε διατάξει να φυτεύεται σε λαχανόκηπους και στους κήπους στα μοναστήρια.

Σε επιδημίες, ειδικά αυτές της χολέρας, πίστευαν ότι όποιος έχει στο σπίτι του φυτεµένη φασκομηλιά δε φοβάται το θάνατο.

Από το Μεσαίωνα και ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Στην Τουλούζη το 16ο αιώνα σε περίοδο επιδηµίας χολέρας, συνέλαβαν κλέφτες που λήστευαν τους πεθαµένους, χωρίς το φόβο να αρρωστήσουν.

Τους άφησαν ελεύθερους, µε αντάλλαγμα το μυστικό που τους προφύλασσε από την αρρώστια. Αυτό δεν ήταν τίποτε άλλο από το γεγονός ότι οι κλέφτες λούζονταν µε ζεστό νερό, όπου είχαν φουσκώσει φασκομηλιά, θυμάρι, λεβάντα και δενδρολίβανο.

Χρόνια αργότερα τους µιµήθηκαν άλλοι κλέφτες που στα βότανα αυτά πρόσθεσαν και σκόρδο.

Η συνταγή των τελευταίων κλεφτών έμεινε στην ιστορία γνωστή σαν το «ξύδι των 4 κλεφτών». Άλλο χαρακτηριστικό γεγονός για την ωφελιμότητα της φασκομηλιάς, µας έρχεται από την Ανατολή.

Οι Κινέζοι τόσο πολύ εκτιμούσαν τη φασκοµηλιά σαν βότανο, ούτως ώστε στην ακμή του εμπορίου του κινέζικου τσαϊού µε τη Δύση, αντάλλασσαν 2 δέσµες κινέζικο τσάι µε µια δέσµη φασκόμηλο.

Tα φύλλα τους τα μαζεύουμε πριν την άνθηση, γιατί την περίοδο αυτή περιέχουν τη µεγαλύτερη ποσότητα αιθέριου λαδιού και οι ανθισµένες κορυφές τους.

Περιέχουν αιθέριο λάδι, ουρσολικό οξύ, φλαβονοειδή, πικρές ουσίες, την πικροσαλβίνη, ταννίνες, φυτοστερόλες, βιταμίνες Β1 και C, φουμαρίνη και νικοτίνη.

Το αιθέριο λάδι τους περιέχει θυϊόλη ή θουγιόλη, κινεόλη, βορνεόλη, πινένιο και άλλα συστατικά.

Ανάλογα δε µε το είδος, τις κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες, η ποσότητα και ποιότητα του αιθέριου λαδιού κυμαίνεται. Το πιο ποιοτικό είναι το αιθέριο λάδι µε τη μεγαλύτερη ποσότητα σε κινεόλη και τη μικρότερη σε θυϊόλη ή θουγιόλη.

Το φασκόμηλο θεωρείται ότι είναι η βασίλισσα των φαρμακευτικών φυτών και όχι τυχαία, αν αναλογιστούμε τις πολλαπλές της θεραπευτικές ιδιότητες.

Είναι ορεκτική και χωνευτική γι’ αυτό συστήνεται σε ανορεξίες, δυσπεψίες και καταρροή του στομαχιού και του συκωτιού.

Είναι τονωτική και συστήνεται σε καχεκτικά άτοµα και άτοµα που αναρρώνουν µετά απο σοβαρή αρρώστια, αλλά και για προφυλακτικούς σκοπούς.

Είναι ηρεμιστική και διεγερτική του νευρικού συστήματος και χρησιμοποιείται σε νευρασθένειες, νευρωτικές καταστάσεις, σε κατάθλιψη και σε σωματική και πνευματική υπερκόπωση.

Τονώνει το κυκλοφοριακό σύστηµα και τη λειτουργία της καρδιάς.

Ανήκει στην κατηγορία των βοτάνων που ψηλώνουν την πίεση, γι’ αυτό θα πρέπει να είναι προσεκτικοί οι πληθωρικοί και τα άτοµα µε ψηλή πίεση, όταν χρησιμοποιούν το φασκόμηλο.

Είναι αντιφλεγµονική, σπασµολυτική, αποχρεπτική και συστήνεται σε γρίπες, κρυολογήµατα, πονεµένα λαιµά, αμυγδαλίτιδες, φαρυγγίτιδες, λαρυγγίτιδες και βήχα.

Είναι αντισηπτική και χρησιµοποιείται εσωτερικά και εξωτερικά για το σκοπό αυτό.

Είναι ελαφρά αντιδιαβητική, γιατί βοηθά µεν τους διαβητικούς να ρίξουν το σάκχαρο στο αίµα τους, αλλά σε ήπιο διαβήτη.

Είναι επίσης και ελαφρά διουρητική και βοηθά σε καταρροή του ουροποιητικού συστήµατος και των νεφρών.

Σταµατά το γάλα στις λεχώνες.

Τη συστήνουν και σαν αφροδισιακό μέσο για τους άνδρες, χάριν στις φυτοστερόλες που περιέχουν τα άνθη της.

Έχει την ιδιότητα να σταματά την εφίδρωση και παλιά χρησιμοποιόταν για το νυχτερινό ιδρώτα των φυματικών, όµως συστήνεται για τις εφιδρώσεις, που παρατηρούνται στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση και για παθολογικές καταστάσεις εφίδρωσης.

Θεωρείται ένα από τα ροφήματα που σε μακροχρόνια βάση, προφυλάσσει από τον καρκίνο. Σαν αντιφλογιστική, αντισηπτική και σπασµολυτική, χρησιµοποιείται µε εξωτερικές πλύσεις σε πληγές, δερµατικά προβλήµατα, έκζεμα, κράµπες και λευκόρροια.

Τα άνθη της µε γαργάρες, βοηθούν σε ερεθισµένα ούλα, άφθες, οδοντικά αποστήµατα και πονόδοντους.

Χάρι στη σπασμολυτική της ιδιότητα χρησιμοποιείται για τον κατευνασμό των κρίσεων του άσθµατος και σε μυϊκούς, ρευματικούς και αρθριτικούς πόνους.

Σαν στυπτική χρησιµοποιείται και για ευκοιλιότητες, συστήνεται ειδικά για βρεφικές διάρροιες.

Σαν εμβρεγµά καθαρίζει τα µάτια από ξένα σώματα, καταπραύνει το κοκκίνισµα, καταπολεµά τη δηµιουργία «τσίπας» και καλυτερεύει την όραση.

Όσο μακρύς είναι ο κατάλογος των ιδιοτήτων της, άλλο τόσο μακρύς είναι και ο κατάλογος των θεραπευτικών της παρασκευασμάτων.

ΕΓΧΥΜΑ: Αφήνουμε τα βότανα για 15 λεπτά σε καυτό νερό, τα σουρώνουμε και πίνουμε.

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 1 με 2 κουταλάκια βότανο, σε 1 φλιτζάνι του τσαγιού με νερό και πίνουμε 3 φορές την ημέρα. Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για πέταλα, άνθη, φύλλα και όλα τα αρωματικά βότανα.

*ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Για εξοικονόμηση χρόνου, από το προηγούμενο βράδυ ή το πρωινό μας, ετοιμάζουμε ένα (ολοήμερο) ρόφημα, το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι ή παγούρι, και το πίνουμε ανά τακτικά χρονικά διαστήματα, καθόλη την περίοδο της ημέρας (από το πρωί έως το βράδυ).

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: 3 με 6 κουταλάκια βότανο, σε ποσότητα 3 φλυτζάνια του τσαγιού νερό, το φτιάχνουμε μόνο 1 φορά και το πίνουμε έως ότου τελειώσει.

* Συμβουλές & Μυστικά :

Φρέσκα φύλλα: Για τις χωνευτικές και ευστόµαχες ιδιότητές της, μπορούμε να µασήσουµε 2-3 φρέσκα φύλλα πριν από κάθε φαγητό.

Μπορούμε να τα βάλουµε στο φαγητό, αντί να τα φάμε, ενώ ψήνεται. Ειδικά σε σκληρά κρέατα λίγα φύλλα φασκόμηλου θα το κάνουν ευκολοχώνευτο. Επειδή έχει την ιδιότητα να εξουδετερώνει τις τοξίνες των μικροβίων, μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε και προφυλακτικά για το σκοπό αυτό. Όµως προσοχή, το φασκόμηλο δεν επιδέχεται συνδυασμό καρυκευμάτων, χρησιμοποιήστε το µόνο του.

Αφέψημα: Αφήνουμε ένα κουταλάκι του καφέ φασκόμηλο, σε ένα ποτήρι γάλα που βράζει, για ένα λεπτό, αφαιρούμε από τη φωτιά, σκεπάζουµε αφήνουμε για 5 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε. Με το τρόπο αυτό καταπολεμούµε τα προβλήματα του αναπνευστικού και μπορούμε να κόψουµε την πορεία εξέλιξης ενός κρυολογήµατος.

Έγχυμα κορφών: Αφήνουμε ένα κλωναράκι ανθισµένο φασκόμηλο σε ένα ποτήρι καυτό νερό, καλύπτουµε για 5 λεπτά, σουρώνουµε και πίνουμε 3 ποτήρια την ηµέρα.

Συστήνεται σαν αφροδισιακό για τους άνδρες και µε γαργάρες για πονοµένα ούλα και δόντια.

Δυνατό αφέψημα: Βράζουµε αρκετό φασκόμηλο σε νερό και το χρησιμοποιούμε για εξωτερικές πλύσεις, σε πληγές και δερµατικά, για γαργάρες και σε Λευκόρροια.

Οι ατµοί του αφεψήµατος αυτού αποστειρώνουν την ατμόσφαιρα και βοηθούν µε εισπνοές για διάφορα προβλήματα του αναπνευστικού.

Το αφέψημα αυτό µε ίση ποσότητα ρούμι, χρησιμοποιείται µε εντριβές σε τριχόπτωση και πιτυρίδα μαλλιών, σε ψωρίαση και σε πληγές.

Αφέψημα ξυδιού: Βράζουµε αρκετό φασκόμηλο σε ξύδι, αφήνουμε να χλιάνει, σουρώνουµε και το ούδι αυτό το χρησιμοποιούμε για γαργάρες σε βράχνιασµα.

Ξηρά φύλλα: Τα ξηρά φύλλα του φασκόµηλου, ψιλοκοµένα στον καπνό του τσιγάρου, βοηθούν τα ασθµατικά άτοµα να ξεπεράσουν µια κρίση άσθµατος, όταν καπνίσουν το τσιγάρο αυτό.

Το ίδιο αποτέλεσμα έχουµε αν κάψουμε σε κάρβουνα ξηρά φύλλα και ο ασθματικός αναπνεύσει τον καπνό τους. Ο καπνός αυτός αποστειρώνει συνάµα το περιβάλλον. Παλιά έκαιαν φασκόμηλο σε χώρους που υπήρχαν άρρωστοι για να εμποδίσουν τη μετάδοση των μικροβίων.

Κρασί: Αφήνουμε 100 γραμμάρια φρέσκα φύλλα φασκόμηλου σε ένα λίτρο σπιτίσιο κρασί για 10 περίπου µέρες να χωνευτούν, ανακατεύοντας το συχνά. Σουρώνουµε, γλυκαίνουμε µε μέλι και το φυλάμε στο ψυγείο. Παίρνουμε από το κρασί αυτό ένα ποτηράκι τον λικέρ, πριν από το γεύμα και το δείπνο. Το κρασί αυτό συστήνεται σε περιπτώσεις χρόνιας βρογχίτιδας, ιλίγγων, σε νευρασθένειες, σε σωματική και πνευματική υπερκόπωση και σε προβλήματα εµµηνόπανσης.

*Αντί αυτή τη μέθοδο μπορούμε να ετοιμάσουμε το ίδιο ρόφημα, βράζοντας ένα κουταλάκι του καφέ φρέσκο φασκόμηλο σε ένα ποτήρι κρασί για λίγα λεπτά, σουρώνουµε, γλυκαίνουμε µε μέλι και πίνουμε όπως το προηγούμενο.

Σιρόπι: Αναμειγνύουμε 50 γραμμάρια έγχυμα φασκόµηλου µε 320 γραμμάρια σιρόπι από άνθη πορτοκαλιάς και 2 ποτήρια βρασμένο νερό και ανακατεύουμε καλά και τα φυλάµε στο ψυγείο. Ζεσταίνουμε ένα ποτήρι και το πίνουμε πριν πάμε για ύπνο.

Συστήνεται για φυματίωση, νυχτερινό ιδρώτα και προβλήματα εµµηνόπαυσης,

Ελαιόλαδο: Λειώνουµε καλά μία φούχτα φρέσκα φύλλα φασκόµηλου και τα βράζουµε σε χαμηλή φωτιά σε ένα ποτήρι ελαιόλαδου, μέχρις ότου εξατµιστεί η υγρασία από το φυτό. Αφήνουμε να χλιάνει το μείγμα και το σουρώνουµε, πιέζοντας ελαφρά τα λειωμένα φύλλα. Φυλάμε σε μπουκάλι και το χρησιμοποιούμε για εντριβές πρωί, βράδυ για τις σπασμολυτικές του ιδιότητες.

Αιθέριο λάδι: Όπως έχουµε αναφέρει η θουγιόλη που περιέχει το αιθέριο λάδι της φασκοµηλιάς, το καθιστά τοξικό και θα πρέπει να το χειριζόμαστε µε προσοχή, γιατί το αιθέριο λάδι είναι συμπυκνωμένο προϊόν. Συνήθως η περιεκτικότητα του σε θουγιόλη κυμαίνεται από 30 µέχρι 50%. Η ποικιλία σκλαρέα περιέχει τη μικρότερη ποσότητα θουγιόλης και προτιμάται για σκοπούς αρωµατοθεραπείας. Το αιθέριο λάδι του φασκόµηλου χρησιμοποιείται για μασάζ, για αρώματισµό χώρου και για θεραπευτικά μπάνια.

Χρησιμοποιούμε 2-3 σταγόνες του, που το διαλύουµε σε χλιαρό λάδι και χρησιμοποιούμε τη διάλυση αυτή για σκοπούς αρωµατοθεραπείας.

Είναι ηρεμιστικό και βοηθά σε περιπτώσεις κατάθλιψης και σε σεξουαλικά προβλήµατα νευρικής φύσεως. Είναι αντισηπτικό και χρησιµοποιείται για την περιποίηση του προσώπου σε περιπτώσεις ακμής. Βοηθά να ψηλώσει η πίεση και βοηθά ψυχολογικά τα άτοµα που είναι εθισµένα σε διάφορες ουσίες, όπως τσιγάρο και άλλες ναρκωτικές ουσίες.

Με μασάζ το αιθέριο λάδι ζεσταίνει και µαλακώνει του µυς, βοηθά σε στρες, υπερένταση, άσθµα, βρογχόασθµα, νυχτερινή εφίδρωση, ημικρανίες, κράµπες και σε οδυνηρά και ακανόνιστα έµµηνα.

 

Η κινεόλη που περιέχει βοῃθά στους πνευματικά εργαζόµενους γιατί τονώνει τη μνήμη. Τελευταία γίνονται πειράματα µε την κινεόλη, γιατί πιστεύεται ότι μπορεί να βοηθήσει στη γεροντική άνοια και στη νόσο Αλτσχάιμερ, επιβραδύνοντας την έκβαση της. Ο τρόπος µε τον οποίο βοηθά η κινεόλη στις περιπτώσεις αυτές, έγκειται στο γεγονός ότι αδρανοποιεί τα ένζυμα που καταστρέφουν τα κύτταρα µνήµης.

Στην αρωµατοθεραπεία µε αιθέριο λάδι από φασκόμηλο, καλά είναι να αποφεύγεται το ποτό, γιατί µπορεί να προκαλέσει εφιάλτες. Επίσης η θεραπεία θα πρέπει να αποφεύγεται το απόγευµα ή πριν από µακρινό ταξίδι, γιατί προκαλεί µια ευφορία που συνοδεύεται µε τρομερή χαλάρωση.

*  Ανήκει στην κατηγορία των βοτάνων που ψηλώνουν την πίεση, γι’ αυτό θα πρέπει να είναι προσεκτικοί οι πληθωρικοί και τα άτοµα µε ψηλή πίεση, όταν χρησιμοποιούν το φασκόμηλο.

Σημείωση:

Η γεύση προέρχεται από έλαια στα κυτταρικά τοιχώματα των φυτών. Το κόψιμο ή η άλεση σπάει τα κυτταρικά τοιχώματα και απελευθερώνει τη γεύση.

Όλα τα σκευάσματα βοτάνων μπορούν να αποθηκευτούν αποτελεσματικά σε δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος, για παράδειγμα μέσα σε ένα ντουλάπι κουζίνας.

Θα πρέπει πάντοτε να ελέγχουμε την ένδειξη ημερομηνίας που ορίζετε από τον κατασκευαστή και η οποία δηλώνει το διάστημα που μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε.

Η ξήρανση των βοτάνων σε πολύ υψηλή θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει απώλεια γεύσης και ιδιοτήτων.

*  Προειδοποιήσεις:

Η παραπάνω περιγραφή του φυτού, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση συνταγή.

Η πληροφορίες που αναφέρονται έχουν αντληθεί από ακαδημαϊκά βιβλία, έρευνες, άρθρα και αναφορές καταξιωμένων βοτανολόγων.

Για τον άνθρωπο κάθε ουσία δυνητικώς μπορεί να έχει ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, καθώς αυτό προέρχεται ανάλογα από την ποσότητα της ουσίας που θα μπει στον οργανισμό, και από τη δυνατότητα αυτού να την απομονώσει ή να την αποβάλλει μετά από κάποια επεξεργασία.

Θεωρείτε απαραίτητη η συμβουλή ειδικού πριν από την χρήση του φυτού, καθώς επίσης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο μιας ισορροπημένης δίαιτας.

Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας. Να φυλάσσεται μακριά από τα μικρά παιδιά.